Dagboek Athene
Zwemploeg zakt voor Grieks examen
Even bijkomen is het parool na de opwindende dagen in het Olympisch zwembad. Een middagje shoppen, twee avonden synchroonzwemmen met Bianca en Sonja van der Velden, het verjaardagspartijtje van Inge de Bruijn op de Speedo Beach Club, de huldiging van de zwemploeg in het Holland Heineken Huis en de ordenen van de enorme berg met papieren (uitslagen, flash quotes, nieuwsbrieven, biografieën), de dagen vliegen voorbij. In alle rust een analyse maken van het zwemtoernooi is haast ondoenlijk. Het ongewone dagritme met als besluit heel laat eten en de warmte zijn slopend. Een beetje surfen brengt echter uitkomst, zo blijkt uit het krantenarchief van het NRC. Mark Hoogstad had het al snel in de gaten en onder de kop Zwemploeg zakt voor Grieks examen zette hij haarfijn uiteen hoe het gesteld is met de Nederlandse zwemploeg.
Het Nederlandse zwemmen? ,,Een parkeerdek vol problemen.'' Aan het woord was teammanager René Dekker, anderhalve maand geleden tijdens het voorlaatste trainingskamp op weg naar `Athene'. De oud-bondscoach zei het met een glimlach, maar de serieuze ondertoon ontging niemand. Het bouwwerk mag van buiten dan solide ogen, achter de schermen woekert de betonrot en ontbreken een aantal verdiepingen (gedegen jeugdopleiding, krachtige verenigingen, semi-professionele trainers).
Dekker had aan de Italiaanse Bloemenrivièra meer fraais in petto voor de olympische selectie. Om zijn rentree kracht bij te zetten, hield hij in Loano een korte voordracht. Zijn provocerende vraag: hoe leer je een rups vliegen? Met andere woorden: wat moet een sporter doen en laten om uit te groeien tot een volwaardig topatleet? Het was na afloop naar verluidt doodstil in de kamer.
Doodstil houdt zich (voorlopig?) ook André Cats, de bondscoach die na een motie van wantrouwen uit het Eindhovense kamp op het allerlaatste moment het veld moest ruimen. De Fries mag in de communicatieve sfeer dan steken (hebben) laten vallen, hij heeft wel degelijk verfrissende ideeën over de noodzakelijke herstructurering van het Nederlandse topzwemmen én hij gaat mee met zijn tijd. Zijn innovatieve bijdragen, zoals het veelgeprezen race-analysesysteem, zijn waardevol gebleken.
Want dat het huidige topsportmodel op de schop moet, is na `Athene' wel duidelijk. Kwantitatief gaat het nog wel, met zeven medailles (twee goud, drie zilver, twee brons) in vergelijking tot de acht (5/1/2) van Sydney.
Maar, en die conclusie is onontkoombaar, in kwalitatieve zin is de ploeg gezakt voor het examen. Het zijn nog steeds de `oudjes', Van den Hoogenband (26) en De Bruijn (31), die het moeten doen. De rest weet, alle goede voornemens en harde, doordachte (?) trainingsarbeid ten spijt, niet aan te klampen.
Marleen Veldhuis, won in mei nota bene nog drie medailles bij de EK in Madrid. Terwijl de oud-waterpoloster toen middenin een zwaar trainingsblok zat. In de Spaanse hoofdstad eindigde ze onder meer als tweede op de 100 vrij, in een bemoedigende 54,86. In Athene, drie maanden later en volledig uitgerust, sneuvelde ze in de halve finales in 55,32. Haar progressie stokt, en dat mag met name trainer-coach Fedor Hes zich aanrekenen.
Een ander heikel punt binnen de Nederlandse ploeg is het vermeende gebrek aan eenheid. Iedereen bewandelt zijn eigen weg, is intern een veelgehoorde jammerklacht. Maar is een kameraadschappelijke sfeer een voorwaarde voor succes? `Topsport begint bij jezelf', is het credo van boegbeeld Van den Hoogenband, en zo is het maar net.
In plaats van zich te spiegelen aan de arbeidsmoraal van VdH, krijgt de olympisch kampioen (100 vrij) met enige regelmaat het verwijt dat zijn trainer Jacco Verhaeren en hij solistisch bezig zouden zijn en geen oog hebben voor wat dan `teamsfeer' wordt genoemd. Alsof iemand ook maar eenhonderdste harder gaat zwemmen van een door coach Paul Bergen bedacht (maar afgelast) toneelstukje, twee dagen voor aanvang van het olympisch toernooi.
Belangrijker dan een `sfeerbevorderende verkleedpartij' is de constatering dat in de aanloop naar `Athene' verkeerde en/of halve keuzes zijn gemaakt. Overigens is Nederland daarin niet de enige. Duitsland, eens een grootmacht maar vier jaar geleden al de risée in het Sydney-bassin, dacht het tij gekeerd te hebben. Niets is minder waar. Opnieuw prijken slechts één zilveren en vier bronzen medailles op het lijstje van Teamchef Ralf Beckmann.
Amerika leidt traditiegetrouw de dans, met 28 medailles (12/9/7). Maar Team USA heeft ten opzichte van Nederland één groot en niet te onderschatten voordeel: het kan putten uit een onmetelijk groot arsenaal. Achter iedere zwemmer staat een andere klaar. Daar kan Nederland, waterland of niet, slechts van dromen. ,,Niemand jaagt onze toppers op, dus ontbreekt de prikkel jezelf constant te blijven verbeteren'', constateerde Verhaeren dit voorjaar al.
Op de langere nummers doet Nederland al niet eens meer mee, terwijl daar juist veel te `halen' valt. Zie de verrassende bronzen medaille van de Argentijnse Georgina Bardach op de 400 wissel. De middenlange- en de lange afstanden zijn `trainbare' nummers. Maar kom daar maar eens om in Nederland, het land waar het sprintvirus regeert.
Somber was op de tweede zwemdag al de conclusie van Verhaeren, nota bene na het zilver op de 4x100 vrij: ,,Ik vind nog steeds dat een aantal jongens in de spiegel moet kijken. Zilver met de estafette is mooi, maar ze zouden er ook individueel kunnen én moeten staan. Dat moet de ambitie zijn.'' Oftewel: niet alleen meeliften op het succes (estafette) van en met Van den Hoogenband, maar zelf ambitie tonen en daar vervolgens inhoud aan geven. Dat is niet of in elk geval te weinig gebeurd.
Medailleklassement
Goud Zilver Brons Totaal
1. USA 12 9 7 28
2. Australië 7 5 3 15
3. Japan 3 1 4 8
4. Nederland 2 3 2 7
5. Oekraïne 2 0 1 3
6. Frankrijk 1 2 3 6
7. Polen 1 2 0 3
8. Zuid-Afrika 1 1 1 3
9. Zimbabwe 1 1 1 3
10 China 1 1 0 2
11 Roemenië 1 0 1 2
Amerikaanse opwinding over vlinder benen
Elke dag volg ik een vaste route vanuit mijn hotel naar het zwembad. Vanaf station Larissa neem ik de metro, stap op Attiki over richting OAKA (Olympisch complex) en na twintig minuten ben ik bij het eindstation Irini. Een shuttlebus brengt me dan bij het Aquatic Centre, waar de veiligheidscontrole haast routine is. Tachtig traptreden later en nog vijftig meter lopen ben ik bij mijn radio-commentaarpositie. Daar heb ik een riant uitzicht over het zwemcomplex, waar in 1991 de Europese kampioenschappen werden gehouden. Destijds was er een Europese titel voor de estafetteploeg op de 4x100 meter vrije slag en behaalde Inge de Bruijn vier medailles. Het was ook de plek, waar de loopbaan van Alexander Popov begon met goud op de 100 meter vrije slag. Eerder dat jaar was hij niet opgenomen in de WK-ploeg van de Sovjet-Unie. Dinsdag werd de 32-jarige Rus uitgeschakeld voor de finale.
Het volgen van de Olympische wedstrijden is na de vele EK’s en WK’s elke vier jaar een absoluut hoogtepunt. In het perscentrum is het chaotisch druk, maar zijn de internationale contacten als altijd een feest. Het napraten over successen, de verbazing en het constateren dat grootheden harthandig op hun plaats gezet worden. En de mens kan zich over heel veel zaken druk maken.
Kitajima
In het Amerikaanse kamp maakte men zich flink druk over wat de echte kenners op de televisie hebben kunnen zien: het dolfijnbeweginkje van Kitajima na de start in de finale 100 meter schoolslag. Mede daardoor versloeg de wereldkampioen van Barcelona de Amerikaanse favoriet en wereldrecordhouder Brendan Hansen. Zolang keerpuntofficials de overtreding niet constateren kun je je druk maken tot je ons weegt en dat realiseerde ook Hansen zich: “
Allemaal leuk en aardig dat mijn ploeggenoten Aaron Peirsol en jason Lezak mij steunen, maar ik heb de nederlaag aan mezelf te wijten.
Hansen keerde halverweg als eerste, maar werd verrast door een schitterend en vooral effectief keerpunt van de Japanner. “Ik zwom niet mijn eigen race, maar lette veel te veel op hem. Eigenlijk een beginnersfout. Gewoon stom!”
Kitajima's antwoord via een vertaler luidde dat hij zich van geen kwaad bewust was. Het is een natuurlijke beweging, lachte hij.
4x200 meter
Voor de Amerikanen was de avond van de vierde zwemdag een gedenkwaardige. Niet alleen zegevierde Michael Phelps op de 200 meter vlinderslag, ook was er de zwaarbevochten zege op de 4x200 meter vrije slag estafette.
“This race will go down as one of the greatest in history,” said Phelps, who helped the Americans avenge the loss to Australia four years ago in Sydney. “I was like, ‘Come on, Klete! Hold on! Hold on!’ I knew Klete would come through. His swim was the reason why we won that relay. He held off the fastest 200 freestyler in history.”
Phelps en de andere USA-zwemmers Ryan Lochte, Peter Vanderkaay, huppelden als uitgelaten kinderen over het startplatform toen Klete Keller aantikte. “Ik heb me nog nooi zo blij gevoeld”, reageerde Phelps geëmotioneerd. Juist deze estafette wilden we zo graag winnen, omdat de Australiërs de laatste jaren in Sydney, Fukuoka en Barcelona steeds sneller waren.”
In de finale maakte Ian Thorpe de klassieke estafettefout door al op de eerste vijftig meter een achterstand van anderhalve lengte te willen goed maken. Wat hij daarna ook probeerde, hij kwam niet voorbij de Amerikaan. Keller ontsnapte definitief door een slim laatste keerpunt. Twintig jaar geleden won de USA in Los Angeles op dezelfde wijze de 4x200. Destijds overschatte de West-Duitser Michael Gross zich in zijn drang de Amerikaan Hayes vroegtijd ig te overmeesteren. Hij moest zijn overmoed bekopen en dat kostte de Duitsers het goud, omdat zijn tegenstander terugkwam en 0,04 seconde (het kleinste verschil ooit) eerder bij de finish was.
Shock
Na afloop van de series 100 meter vrije slag verkeerde de Amerikaanse ploeg eerder op de dag in shocktoestand. Zowel Jason Lezak als Ian Crocker slaagde er niet in de laatste zestien te halen. Crocker (zeventiende in 49.73) had als excuus, dat hij al vanaf het begin kampt met een keelontsteking, ook al probeert hij er niet te veel aan te denken. Lezak was gewoon slecht met zijn 20-ste tijd van 49.87. Hij was notabene met 48.17 als snelste ingeschreven. “Ik ga altijd hard af en nu deed ik rustig aan op de eerste baan. Dat had ik nooit moeten doen”, constateerde de 28-jarige man uit Californië spijtig.
Voor de eerste keer in de geschiedenis ontbreekt een Amerikaanse zwemmer in de eindstrijd van het koningsnummer op niet geboycotte Olympische Spelen. Het Amerikaanse aandeel op de medailleranglijst is indrukwekkend: 12 gouden, 9 zilveren en 7 bronzen!
De laatste prijswinnaar was Gary Hall Jr, de man die deze week uit de 4x100 vrijploeg geknikkerd werd door het inzetten van Phelps. Hij behaalde zilver in 1996 en brons in 2000. Voor Athene miste hij een individueel startbewijs.
Over realisme, records en 3 Zuid-Afrikanen
Dankzij haar twee bronzen medailles in Athene heeft Inge de Bruijn zondag haar aantal Olympische plakken gebracht. Daarmee staat de zwemster in Nederland op eenzame hoogte en is zij de beste aller tijden en ze wil er best nog een paar bij hebben. Met twee welverdiende rustdagen kon zij zondagavond echt genieten van de huldiging in het Holland House en een dag later even met haar familie (moeder, zus Jakline en broer Mathijs) doorbrengen tijdens een Speedoparty aan de kust bij Piraeus. De 50 en 100 vrij zijn de volgende uitdaging.
Flipper met schoenmaat 52
Maandagavond bereikte Pieter van den Hoogenband na twee keer goud en brons in Sydney hetzelfde resultaat nu hij twee zilveren prijzen wist te bemachtigen in Griekenland. Hiermee brak hij het Nederlands record dat sinds 1936 met vijf op naam stond van springruiter C.F. Pahud de Mortanges en schermer Arie de Jong.
"Dat is toch een prachtig rijtje", vond Van den Hoogenband. " Bovendien heb ik mijn steentje kunnen bijdragen aan een hele bijzondere race. Ik heb die jongens pijn gedaan. Thorpe kon na de finish met moeite uitbrengen dat we nu gelijk staan."
In de aanloop naar de Spelen stonden de internationale media bol van de aankomende confrontatie tussen wereldrecordhouder Thorpe en het Amerikaanse zwemwonder Michael Phelps op de 200 vrij. Olympisch titelverdediger Van den Hoogenband werd daarbij geregeld over het hoofd gezien. Hoewel dit bij de Brabander verbazing wekte, zag hij alleen maar voordeel in een voorbereiding met weinig publiciteit. Met een gouden race had hij zich weer in de schijnwerpers willen zwemmen.
Vooraf werd in Australië best gevreesd voor de kansen van Thorpe, maar toen de race een maal aan de gang was kregen zeker de tv-commentatoren al gauw in de gaten dat het met hun favoriet wel goed zat onder motto: ‘De flipper met schoenmaat 52 gaat het maken’
In de USA zeiden critici dat het vooral een commerciële truc was om Phelps te laten mikken op het legendarische record van Mark Spitz. Men vreesde lage kijkcijfers, dus was dit een prachtige gelegenheid om televisiekijkers te trekken.
De 200 vrij werd op NBC-aangekondigd met: “Vier wereldrecordhouders, 4 wereldkampioenen, een Nederlander en een Amerikaan op jacht naar eeuwige roem!” Inmiddels zal het realisme zijn teruggekeerd. Phelps zelf was heel blij met zijn medaille. Alles verloopt zoals hij zelf denkt, maakt hij in Athene maar liefst zestien starts. Hij kan overigens nog altijd ACHT medailles halen, toch ook geen gekke score.
Teleurgesteld, maar realistisch: Mark Veens
Voor Mark Veens was het natuurlijk een teleurstelling dat hij vanaf de tribune moest toekijken hoe de Nederlandse ploeg naar zilver zwom op de 4x100 meter vrije slag. “Natuurlijk is dat balen, zeker het missen van feestje op het podium. Vooraf waren de richtlijnen bekend en ik was in de series niet snel genoeg. Als startzwemmer ben je ten opzichte van de anderen licht in het nadeel, omdat je niet in het schot kunt vallen. Maar achteraf heeft het geen zin om dat te stellen, want ik wist hoe alles uitgerekend zou worden. Mijn tijd was goed, de tweede uit m’n loopbaan, maar ik had twee tienden sneller moeten zijn.”
Veens maakte een veel minder aangeslagen indruk dan vier jaar geleden in Sydney en aan stoppen denkt hij dan ook niet. “Ja, ik wil best naar de WK korte baan in Indianapolis. Ik heb me geplaatst op de 50 vrij en daarom blijf ik zo veel mogelijk doortrainen. Ik neem tussendoor wel een week vakantie.”
Dat het zilver door vijf man is verdiend, bleek uit de manier waarop zijn ploegmakkers hem betrekken bij allerlei activiteiten. “Ik ben ook mee geweest naar Radio 538 en Yorin, hartstikke leuk.” Een dezer dagen krijgt ook Mark Veens de zilveren Olympische medaille. Of daar ook een lauwerkransje bij hoort, weet hij niet.
Geef nooit op!
Drie schouderoperaties, een enkelbreuk en maagproblemen in de afgelopen tien jaar deden Petria Thomas niet opgeven. Telkens kwam zij terug, ook nadat zij vorig jaar besloot de WK van Barcelona te laten schieten en weer onder het mes te gaan. Als je dan uiteindelijk toch Olympisch goud binnen sleept moet dat een intense voldoening geven. Het kon niet op voor de Australische zwemster op de eerste twee zwemdagen. Na drie keer zilver en een keer brons bij de voorgaande Spelen stond ze nu op twee dagen achter elkaar op het hoogste podium. Goud op de 4x100 vrij en de 100 meter vlinderslag!
Zuid-Afrikaans succes dankzij Amerikaanse trainer
Tweeëndertig jaar geleden won Rick DeMont bij de Spelen in München het goud op de 400 meter vrije slag. Dat werd hem ontnomen omdat hij op het gebruik van efedrine werd betrapt. Hij gebruikte dat middel als medicijn tegen astma. De Amerikaanse teamdokter had verzuimd dit officieel te melden. Latere pogingen tot rehalibilitatie liepen op niets uit. Vandaar dat zijn vreugde als (universiteits)coach van drie gouden Zuid-Afrikaanse zwemmers niet te sluiten was. Ryk Neethling (voormalig 1500 meterspecialist) verblijft al 8 jaar en pure sprinter, Roland Schoeman inmiddels 6 jaar. Onlangs heeft ook Lyndon Ferns zijn eerste jaar aan de Universiteit van Arizona achter de rug. Allen Darian Townsend kwam vanuit Zuid-Afrika naar Athene. Het geheim van DeMont: “Zijn enorme kennis van zaken, zijn variatie in de training en zijn gevoel voor coaching”, aldus de zeer ervaren Neethling.
Kippenvel aan het slot van de estafettes
Een bronzen medaille met een gouden randje, zo omschreef Inge de Bruijn zondagavond in het Holland Heineken House haar nieuwste plak. Het gouden randje was bedoeld voor de fans, die eerder op de dag in het zwembad aanwezig waren om haar toe te juichen en te ondersteunen.
Begeleid door Prins Willem Alexander en, Erica Terpstra, onderging een stralende Inge de Bruijn het gejuich van het publiek. Vooral toen de voorzitter van het NOC*NSF vanachter uit de zaal een bronzen krans over de handen liet gaan om de zwemheldin letterlijk te huldigen.
Ook de kroonprins toonde zich onder de indruk: “Als je zo’n fantastische sportvrouw als Inge mag huldigen mag je trots zijn, heel trots”.
Onder de aanwezigen was natuurlijk ook DJ Tiësto. Hij is de beste DJ ter wereld, dat is bekend. Met een spetterende show liet hij het publiek compleet uit z’n dak gaan. Tiësto ddrst het Olympisch stadion in Athene aan zijn voeten kreeg, wist hij ook de grote menigte in het HHH gek te maken.
Later volgen ook de huldigingen van de estafettezwemmers- en zwemsters.
De ceremonieën in het bad zijn anders dan in de voorgaande Olympiades. Gedragen muziek begeleidt de opmars en op het podium gaat de eerste aandacht uit naar de bronzen medaillist. Na de zilveren plak volgt het fêteren van de winnaar.
Kippenvel dus na het brons van de Nederlandse vrouwen op de 4x100 vrij na de net als in Sydney bloedstollende race. Als radioverslaggever heb ik een prachtige commentaarpositie, bovenin de mediatribune ter hoogte van de 25 meterlijn. ’s Morgens lekker in de schaduw en ’s avonds met een prachtig uitzicht over het bad en de Olympisch centrum. De live-verslaggeving doe ik ‘ooggetuige’, daar heb ik het tv-toestel waar iedere reporter over beschikt niet voor nodig. Vanuit mijn plaats was het schitterend om te zien hoe Inge de Bruijn haar concurrentes overrompelde, vooral Franziska van Almsick leek een moment stil te liggen op de eerste baan. Een radioverslaggever kan dan helemaal ‘leeg lopen’, en je emoties uiten. De vier zwemsters waren door het dolle heen, voor, tijdens en na de ceremonie. Dan is het fantastisch dat je even in hun nabijheid dat feestje mee mag vieren!
Datzelfde gevoel was er na de prachtige tweede plaats bij de mannen. Op een televisiescherm zie je absoluut niet met hoeveel macht een achtervolgende zwemmer dichterbij zijn tegenstanders komt. In die bizarre estafette, waarop het goud ‘verrassend’ naar Zuid-Afrika ging (opgeteld waren de RSA-zwemmers vooraf wel medaillefavoriet) bleef Nederland met Kenkhuis (wat zal Mark Veens gebaald hebben !), Zastrow en vooral Zwering verrassend dichtbij Amerika, dus had Pieter een prachtig doelwit in Jason Lezak. Op 350 meter had hij Italië al te pakken en net als vorig jaar in Barcelona als slotzwemmer in de wisselslag denderde de PVDH-trein door en over Lezak heen: 0.46.79!!!!!! Het waaide hard gisteravond, maar de koude rillingen kwamen niet door de wind. Indrukwekkend, ik heb er geen woorden voor.
Vooral bij de mannen was het natuurlijk sensationeel dat landen als de USA (zesvoudig winnaar sinds de instelling van de 4x100) en Australië (titelverdediger) naar het tweede plan werden verwezen door twee ‘kleine’ zwemnaties. Dat stemde Pieter van den Hoogenband heel tevreden en is tekenend voor de Olympische trend. Natuurlijk staan de zwemmers uit de grote landen vaak op het podium, maar het is schitterend hoe er elke avond weer verrassende uitslagen zijn. Niemand van de Olympische pool zal Laure Manadou hebben voorspeld al winnares van de 400 meter vrije slag. De Française met een Nederlandse moeder verbaasde iedereen met haar Europese record. Maar ook het zilver van de Poolse Jedrzejczak was volkomen onverwacht. Wereldkampioene Hannah Stockbauer ging in de series voortijdig door de zijdeur af, ook dat gebeurt op Olympische Spelen.
